Ang Kilusang Reporma at Ang Kilusang Propaganda

Ang Kilusang Reporma

Hatid Kaalaman

          Ang hindi makatarungang pagpatay sa tatlong pari – Padre Mariano Gomez, Jose Burgos, at Jacinto Zamora ang naging daan sa paghahangad ng reporma o pagbabago ng mga Pilipino laban sa pamahalaang Kastila.

Ilustrado – ang pagtatag ng mga samahan na nangangampanya ng reporma sa pagpapatakbo ng pamahalaan

Ang Kilusang Propaganda

          Ito ay isang samahang itinatag ng mga liberal na Pilipino upang matamo ang pagbabago sa mapayapang pamamaraan.  Ang pangunahing adhikain ay mapangalagaan ang karapatan ng mga Pilipino at ang paghiling ng asimilasyon sa pamahalaang Kastila.  Ito ay upang maranasan ng mga Pilipino ang mga karapatang bilang mamamayang Kastila.  Kung susuriin, ang hinihiling lamang ng mga propagandista ay pagbabago at hindi ganap na pagsasarili ng bansa.

          Ang pamamaraang ginagamit ng mga repormista o propagandista ay ang pluma.

          Sumulat sila ng mga nobela, magasin, aklat, at iba pang babasahin upang maipahayag ang kanilang mga kahilingan sa pamahalaang Kastila.

Layunin ng Kilusang Propaganda

1.    Pagkakapantay-pantay ng mga Pilipino at Kastila

2.    Pagkilala sa Pilipinas bilang bahagi o probinsiya ng Espanya

3.    Pagkakaroon ng representasyon sa Spanish Cortes ng Espanya

4.    Pagtatalaga ng mga Pilipinong paring secular sa mga parokya

5.    Pagkilala sa mga karapatang pantao ng mga Pilipino

6.    Pagkakaroon ng mga pagbabago sa pamamalakad sa pamahalaan

La Solidaridad

          Upang mapalaganap ang layunin ng kilusan, bumuo ang samahan ng isang pahayagan.  Ang La Solidaridad ang opisyal na organ ng kilusang propaganda.

Enero 15, 1898 – Inilathala sa Barcelona, Espanya ang unang sipi.

Graciano Lopez Jaena – ang unang patnugot ng pahayagan

Marcelo H. del Pilar – pumalit siya sa taong Disyembre 1895

Nobyembre 15, 1895 – Tumagal na paglathala ng pahayagan

Mga Limang Pilipinong Manunulat

Marcelo H. del Pilar – Plaridel, Araw at Gabi, Dolores Manapat

Jose Rizal – Dimasalang, Laong Laan

Mariano Ponce – Tikbalang, Naning, Kalipulako

Antonio Luna – Taga-ilog

Jose Maria Panganiban – Jomapa

Mga Dalawang Propesor

Propesor Ang – isang etnolohistang Australiano

Dr. Miguel Morayta – Kastilang propesor, mananalaysay at mambabatas

Mga Repormista o Propagandista

          Sina Graciano Lopez Jaenaa, Marcelo H. del Pilar, Jose Rizal, Antonio Luna, Mariano Ponce, Jose Maria Panganiban, Eduardo de Lete at marami pang iba na naniniwala sa ating Inang Bayan.

Graciano Lopez-Jaena

Ø  ay ipinanganak sa Jaro, Iloilo noong Disyembre 17, 1856.  Ang kanyang mga magulang ay sina Placido Lopez at Maria Jacobo Jaena.  Nag-aral siya sa seminary ngunit hindi siya tumagal dito at nagpasiyang lumabas.

Fray Botod

Ø  ang unang akda na kanyang ginawa ay isang kwento

ICCG

Ø  International Congress of Commercial Geography na nagbibigay ng mga talumpati

Enero 30, 1896

Ø  Nagkasakit ng tuberkolosis at namatay sa Barcelona, Espanya

Ang kanyang mga akda:

1.    Fray Botod

2.    La Solidaridad

3.    La Hiya del Fraile

4.    Esperanza

5.    Discursos y Artifulos Varios

Marcelo H. Del Pilar

Ø  ay isang bantog na manunulat at mananalumpati.  Ipinanganak siya sa Kupang Bulacan, Bulacan noong Agosto 30, 1850.  Ang kanyang magulang ay sina Julian H. del Pilar at Blasa Gatmaitan.  Nag-aral siya sa Colegio de San Jose at unibersidad ng Santo Tomas at nagtapos ng abogasya.

Hulyo 4, 1896

Ø  nagkasakit ng tubekulosis at namatay sa Barcelona, Espanya

Ang kanyang mga akda:

1.    Diariong Tagalog

2.    Caingat Cayo

3.    Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas

4.    Dudas

5.    La Soberania Monacal

6.    La Frailocrasia Filipinas

7.    Dasalang at toksohan

8.    Dupluhan

9.    Kadakilaan ng Dios

10. Pasiong Dapat ipag-alala ng Puso ng Taong Babasa

Jose P. Rizal

Ø  Ang itinuturing na nobelista ng mga propagandista.  Ipinanganak siya noong Hunyo 19, 1861 sa Calamba, Laguna, anak nina Francisco Mercado at Teodora Alonzo.  Sa gulang na walong taon pa lamang ay naisulat na niya ang tulang “Sa aking Kababata” na nagturo ng pagmamahal sa sariling wika.  Siya ay nag-aral sa Ateneo de Manila at Unibersidad ng Santo Tomas.

Ø  Ang kanyang obra maestro, ang Noli Me Tangere at El Filibusterismo.

El Filibusterismo

Ø  ay isang nobelang pulitikal na nagsasaad ng nalalapit na rebulusyon

1892

Ø  dinakip at ikinulong siya sa Fort Santiago at di naglaon ay ipinatapon sa Dapitan, Zamboanga

Disyembre 30, 1896

Ø  Siya ay nahatulan ng kamatayan sa pamamagitan ng pagbaril sa Bagumbayan (Luneta ngayon)

Ang kanyang mga akda:

1.    Noli Me Tangere

2.    El Filibusterismo

3.    A La Suventad Filipina

4.    Mi Ultimo Adios

Asocasion Hispano – Filipino

Ø  Ito ay itinatag noon Enero 12, 1882 sa Madrid Espanya

Ang Dalawang Kastilang Kasapi

Miguel Morayta – guro ng Unibersidad Central de Madrid

Felipe de la Corte – may akda ng ilang mga aklat at lathalain tungkol sa Pilipinas

Ang Tatlong Dibisyon

1.    Sektor Pampulitika sa pamumuno ni Marcelo H. del Pilar;

2.    Sector Pampanitikan kay Mariano Ponce; at

3.    Sektor Papalakasan kay Tomas Arejola.

La Liga Filipina

          Itinatag ni Dr. Jose P. Rizal noong Hulyo 2, 1892 sa Ilaya, Tondo.

          Ito ay isang samahang pangsibiko na naglalayong:

1.    pagkakabuklod ng buong kapuluan;

2.    pagtutulungan sa panahon ng pangangailangan at kagipitan;

3.    pagtatanggol laban sa lahat ng uri ng karahasan at kawalang-katarungan;

4.    pagtataguyod ng edukasyon, agrikultura at komersiyo;

5.    pagsasagawa ng mga reporma o pagbabago.

Mga Nahalal sa Pamunuan

Ambrosio Salvador – pangulo

Agustin de la Rosa – piskal

Bonifacio Areval – ingat-yaman

Deodato Arellano – kalihim

Jose P. Rizal – ang nagsulat ng Saligang-Batas sa Hong Kong katulong si Jose Maria Basa

Hulyo 6, 1892 – dinakip si Rizal noong Hulyo 6, 1892 at ikinulong sa Fort Santiago

Cuerpo de Compormisarios – nagpatuloy na sumusuporta sa La Solidaridad

Mga Nagawa at Kinalabasan ng Kilusan

          May mga ilan ding pagbabago ang nakamit ng Kilusan tulad ng:

1.    ang pagkakaalis ng katungkulang panghukuman sa pangangasiwa ng pamahalaang bayan;

2.    pagkakatanggal ng monopoly sa tabako;

3.    pagpapatibay ng Batas Maura sa pagtatag ng pamahalaang municipal;

4.    ang pagbabayad ng buwis ay ibinatay sa kakayahan ng tao at tinawag na cedula;

5.    pagkakatatag ng maraming hukuman sa mga lalawigan at Maynila upang mapadali ang pagdinig ng mga kaso;

6.    pagbabago ng pamamaraan ng pagpili ng gobernador sibil na mangangasiwa sa mga pamahalaang panlalawigan.